Vulkaanuitbarstingen

Een vulkaanuitbarsting is een natuurramp. De kans dat een vulkaan uitbarst is relatief klein. Toch is het handig om te weten hoe te handelen in de nabijheid van een vulkaanuitbarsting. Men vergeet soms dat de mooiste eilanden, die men als vakantiebestemmingen bezoekt, in feite vulkanen zijn en lang geleden ontstaan zijn door een vulkaanuitbarsting. Men noemt
deze eilanden vulkanische eilanden. Hawaï, de Canarische Eilanden, Java, allen ontstaan door vulkanen, sommige zijn zelfs nog actief. Hoewel er altijd het gevaar schuilt dat de vulkaan actief wordt bieden vulkanen vruchtbare grond. Hierdoor worden gebieden op en om de vulkaan vaak door de mens bewoond en voor landbouw gebruikt.

Ontstaan vulkanen
Het binnenste van onze aardbol bestaat uit vloeibaar gesteente en metalen, dit noemt men magma. De temperatuur van magma kan oplopen tot 1200 graden Celsius. Het aardoppervlak is aan de buitenzijde opgebouwd uit platen die langzaam over elkaar schuiven. Op plaatsen waar de platen elkaar raken schuift de ene plaat onder de andere plaat. Hoe dieper de plaat komt, hoe heter het wordt. Gesmolten gesteente vormt uiteindelijk magma welke in de aardlaag opstijgt en door de aardkorst omhoog komt. Aan de rand van de plaat bevinden zich daardoor de meeste vulkanen. Een vulkaan is meestal een hoge berg. Een andere manier van ontstaan van vulkanen is de zogenaamde hotspot. Een hotspot is een zwakke plek in de aardlaag, deze bevindt zich meestal niet aan de grens van een plaat. Een groot deel van de vulkanen en hotspots op aarde bevindt zich in zee. Deze zijn hierdoor slecht waarneembaar.

Actieve vulkaan
Een actieve vulkaan is een vulkaan welke vulkanische activiteiten vertoont, een vulkaanuitbarsting ofwel eruptie kan volgen. Bij een vulkaanuitbarsting kan de vulkaan gassen, as, vast en vloeibaar gesteente uitspuwen. Een actieve vulkaan kan gevaarlijk worden. Het is vooraf moeilijk exact in te schatten hoe groot de uitbarsting zal worden en wanneer deze exact zal volgen. Uiteraard kan men tegenwoordig veel berekenen en voorspellen en wordt hierdoor de bevolking in de nabijheid van de vulkaan vaak op tijd gewaarschuwd. Voorafgaande een uitbarsting zijn vaak seismologische trillingen, aardschokken en aardbevingen waarneembaar. In het begin is een actieve vulkaan vaak herkenbaar aan een grote rookpluim. Deze rookpluim is opgebouwd uit hete gevaarlijke gassen. Later kan dit overgaan in het uitspuwen van as. Nu lijkt het uitspuwen van as niet gevaarlijk, echter kunnen vliegtuigen niet door een aswolk heen vliegen. De motoren zouden in een aswolk schade kunnen oplopen en uitvallen. Daarnaast blijft een aswolk lang in de lucht hangen op grote hoogten. De aswolk kan zich zeer ver spreiden tot over andere continenten. Door grote hoeveelheden as is de lucht kan het zonlicht moeilijker het aardoppervlak bereiken en kan dit in het extreemste geval leiden tot klimaatverandering. Bij een uitbarsting neemt de druk van magma toe en zoekt een weg naar buiten. Een eruptie volgt, dit noemt men de vulkaanuitbarsting. Soms kan door de kracht van de explosie de gehele top van de vulkaan eraf worden geslagen of een deel van de helling instorten waardoor een aardverschuiving kan ontstaan. De hete magma welke naar buiten stroomt wordt lava genoemd. Sommige vulkanen hebben op de top een grote krater waarin in de loop der jaren een groot meer is ontstaan. Andere vulkanen liggen onder een gletsjer, onder een dikke laag ijs en sneeuw. Bij een uitbarsting kan door het smelten van ijs of het doorbreken van het meer een overstroming of modderstroom ontstaan.

Plaatsen van vulkanen
De meeste vulkanen bevinden zich aan de grens van twee platen. Een bekend gebied waar veel vulkanen zijn die veelvuldig aardbevingen en uitbarstingen veroorzaken is de zogeheten Ring of Fire, de "ring van vuur". The ring of fire bevindt zich in de Grote Oceaan (ook bekend als Pacific Ocean en vroeger Stille Zuidzee). De ring loopt als een lijn langs de kust van Nieuw Zeeland, Indonesië, Filipijnen, Japan, Rusland, Alaska naar Canada en vervolgens naar beneden langs de gehele Westkust van Amerika.

Soorten vulkanen
Er bestaan verschillende soorten vulkanen. Deze zijn onder te verdelen in de vorm of naar activiteit van de vulkaan. Wanneer we kijken naar de activiteit van vulkanen is de onderverdeling:
Actieve vulkaan: een actieve vulkaan geeft "regelmatig" een uitbarsting. Wat regelmatig is kan helaas niet altijd exact worden vastgesteld.
Slapende vulkaan: een slapende vulkaan is een vulkaan die lange tijd niet actief is, maar wel weer actief kan worden.
Dode vulkaan: een dode vulkaan is een vulkaan die geen activiteiten meer vertoont en ook niet meer zal vertonen.

Vulkaanvormen
Vulkanen zijn er in verschillende vormen. Het ontstaan van de vorm van de vulkaan heeft te maken met de manier van uitbarsting, plaats van ontstaan en de dikte van de uitspuwende lava. De bekendste vormen zijn:
Schildvulkanen: Een schildvulkaan is herkenbaar aan de vlakke helling en krijgen hierdoor vaak een groot oppervlak. De helling is vlak doordat de uitspuwende lava dun is en hierdoor makkelijk uitvloeit.
Stratovulkanen: een stratovulkaan is een hoge kegelvormige vulkaan en heeft steile hellingen. Stratovulkanen zijn bekend om hun explosieve uitbarstingen welke worden veroorzaakt door de dikke magma. De dikke magma verstopt de uitlaat en wordt uiteindelijk door de druk van ondergelegen gassen met een explosie eruit gebracht.
Sintelkegels: Een sintelkegel maakt deel uit van het vulkanische landschap en zijn regelmatig te vinden op vulkanen. Een sintelkegel is een kegelvormige vulkaan, vaak niet hoger dan 250 meter. Uitbarstingen van sintelkegels zijn niet gevaarlijk

Bekende (actieve) vulkanen in Europa
Etna:
Vulkaan Etna ligt aan de oostkust van Sicilië, Italië. Mount Etna is de grootste actieve vulkaan in Europa en is ongeveer 3330 meter de hoog. De vulkaan is bijna continue actief. De vulkaan is te bezoeken en in de wintermaanden kan men zelfs van de berg af op ski of snowboard.
Mount Vesuvius:
In de westkust van Italie, nabij Napels, bevindt zich we de Mount Vesuvius, in Italië Monte Vesuvio genaamd. De Vesuvius is een zogenaamde stratovulkaan. De Vesuvius is ongeveer 1300 meter hoog. De Mount Vesuvius is bekend van de uitbarsting rond 79 na Christus, waarbij de stad Pompeii onder het as van deze vulkaan verdween. De berg is vaker actief geweest. In 1631 volgende nog een grote uitbarsting. De laatste uitbarsting was in 1944. Wetenschappers vermoeden dat een nieuwe uitbarsting van de Mount Vesuvius hevig zal zijn en schatten Vesuvius in als één van de gevaarlijkste vulkanen van de wereld. De vulkaan is slapend en wordt goed in de gaten gehouden door wetenschappers. Ooit zal een nieuwe uitbarsting volgen, maar wanneer....
Stromboli:
Vulkaan Stromboli, ook bekend als Mount Stromboli, ligt ten noorden van Sicilie, Italië. Stromboli behoort tot de Eolische Eilanden, een vulkanische eilandengroep (archipel). Stromboli een actieve vulkaan. Uitbarstingen zijn geweest in 1985 en 2002, waarbij in december 2002 een gedeelte van de helling van de vulkaan in zee stortte en hierdoor een tsunami veroorzaakte. In 2007 en 2009 zijn uitbarstingen geweest met lavastromen.
El Teide:
Vulkaan El Teide, ook bekend als Pico Del Teide, ligt in het Nationaal Park Teide op het Canarische Eiland Tenerife (Spanje). De vulkaan is 3718 meter hoog. De vulkaan wordt als slapende beschouwd, wat inhoud dat nieuwe erupties ooit zullen volgen. De
laatste uitbarsting was in 1909. De vulkaan biedt een prachtig landschap, soms kunt u het gevoel krijgen op een andere planeet te lopen. De vulkaan is prima te bezoeken met een huurauto. Het is mogelijk om de top van El Teide te bereiken met een kabelbaan. Door de hoogte is het raadzaam om wat dikkere kleding mee te nemen om u tegen de koude te beschermen.

Vulkaanreizen
Er zijn speciale reisorganisaties die vulkaanreizen aanbieden. Vaak kunt u onder begeleiding van een gids de vulkaan bezoeken. Uw kamer of appartement bevindt zich in de nabijheid van de vulkaan.

Wat te doen bij een vulkaanuitbarsting?
Vulkanen die uitbarsten trekken vaak veel toeristen. De beelden van stromend lava en lavafonteinen zijn prachtig. Het is soms mogelijk de uitbarstende vulkaan te bezoeken. Tegenwoordig bijtijds kan waarschuwen voor gevaarlijke uitbarstingen, blijft een uitbarstende vulkaan altijd een risico. Volg altijd instructies op van de aanwezige gidsen of veiligheidsmedewerkers. Bij daadwerkelijk gevaar van bijvoorbeeld een krachtige explosie kunt u maar beter op zeer grote afstand toekijken. Rondvliegend lava en gesteente, vulkanische bommen, aswolken en aardverschuivingen kunnen ook op grote afstand nog gevolgen nalaten. Een aswolk kan vliegverkeer lange tijd platleggen, waardoor vliegreizen zelfs dagenlange vertragingen kunnen oplopen.

Meer informatie
www.vulkanen.nl
www.vulkanisme.nl